Zastosowanie w medycynie

Morfina znalazła zastosowanie jako silny środek przeciwbólowy m.in. w leczeniu bólu występującego w:

• zawale mięśnia sercowego
• niedokrwieniu mięśnia sercowego
• ciężkich urazach klatki piersiowej z uszkodzeniem oskrzeli i płuc
• w zespołach bólowych przebiegających z męczącym, suchym kaszlem (np. na skutek wciągnięcia opłucnej w proces chorobowy),
• w leczeniu bólów nowotworowych.

Metadon jest stosowany w kuracji substytucyjnej, prowadzonej w ramach specjalnych programów dla osób uzależnionych od morfiny i heroiny; również jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okołooperacyjnych i nowotworowych.

Działanie fizjologiczne

• zmniejszenie łaknienia
• przesunięcie (podwyższenie) granicy bólu
• osłabienie i potliwość
• obniżenie ciśnienia krwi oraz (w nieznacznym stopniu) temperatury ciała
• zaparcia i kłopoty z oddawaniem moczu
• impotencja
• zwężenie źrenic i osłabienie ich zdolności do reagowania na światło

Długość działania

• 6–12 godzin (heroina)
• 24–36 godzin (metadon)

Skutki przewlekłego przyjmowania

• wyniszczenie fizyczne i psychiczne
• uszkodzenie narządów miąższowych
• przewlekłe zaparcia
• zaburzenia menstruacji
• zaawansowana próchnica zębów
• zmiany zapalne skóry
• zanik żył powierzchniowych

Odczucia subiektywne

Pozornie „pozytywne” efekty działania

• euforia (błogostan) i uczucie odprężenia
• poczucie wewnętrznego zadowolenia i spokoju

Negatywne efekty działania

• zmniejszenie uczucia głodu, bólu i potrzeb seksualnych
• niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność
• subiektywne odczuwanie ciepła przy niewielkim obniżeniu temperatury ciała
• zmniejszenie czynników motywacyjnych
• apatia i wypalenie emocjonalne
• postawa obronna i wycofująca

Szczególnie nieprzyjemne efekty mogą wystąpić w trakcie pierwszych prób zażywania opiatów – głównie zaburzona zostaje praca przewodu pokarmowego.

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Opium (zawiera wiele alkaloidów opiatowych)

• ciemnobrązowy proszek lub bryłki

Morfina

• tabletki
• przeźroczyste kryształki
• roztwór w ampułkach

Heroina

• proszek w kolorze od białego do brązowego
• Na czarnym rynku istnieją dwa rodzaje nielegalnej heroiny:
  • brown sugar, która ma postać brązowych bądź różowych granulek lub proszku; jest ona rafinowana w Azji.
  • biała heroina, otrzymywana z morfiny, ma postać drobnego, białego proszku
• Kolor sprzedawanej na ulicy heroiny zależy także od domieszek innych narkotyków lub substancji mających po prostu zwiększyć jej wagę i objętość.
• „Kompot” – polska heroina. Specyfik zawierający alkaloidy opium z przewagą morfiny, kodeiny i heroiny. Lekko oleisty płyn, w kolorze: od słomkowego do brązowego – przechowywany z reguły w strzykawkach lub w małych plastikowych buteleczkach.

W zależności od formy narkotyku, uwarunkowań środowiskowych i czynników ekonomicznych istnieje wiele sposobów przyjmowania opiatów. Heroina, najczęściej używany nielegalnie alkaloid opiatowy, jest przyjmowana trzema drogami:

1. wdychanie oparów z podgrzewanej folii metalowej
2. wciąganie przez śluzówki nosa (sniff)
3. iniekcje – najczęściej dożylne

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne

Dochodzi do niego stosunkowo szybko – na skutek przyjemnego błogostanu w jaki wprowadzahą opiaty, niemal natychmiast pojawia się potrzeba ponownego przeżycia tego stanu.

Uzależnienie fizyczne

Występuje bardzo szybko i pojawia się niezależnie od rodzaju alkaloidu opiatowego i sposobu jego używania. Następstwem są przykre objawy abstynencyjne po odstawieniu narkotyku – szereg dolegliwości, z których najbardziej charakterystyczne to:

• „gęsia skórka”
• łzawienie oczu, wysięk z nosa, kichanie
• rozszerzenie źrenic
• nudności, wymioty
• obniżenie ciśnienia krwi
• bóle brzucha, biegunka
• dolegliwości bólowe (bóle stawowo-mięśniowe), zwłaszcza kończyn dolnych i kręgosłupa
• zaburzenia snu i utrata łaknienia
• zmiany nastroju – od przygnębienia i apatii do drażliwości i napadów złości
• głód psychiczny narkotyku – poszukiwanie i dążenie do zdobycia opiatów

Zjawisko tolerancji

Potrzeba zwiększania dawki, aby uzyskać na pożądanym poziomie efekt działania narkotyku – to powszechne zjawisko wśród uzależnionych od opiatów. Czynnikiem, który je ogranicza to koszty finansowe związane z podniesieniem dawki.

Zewnętrzne oznaki używania opiatów

• zamroczenie
• ślady wkłuć na ciele
• szklane, wodniste oczy
• zwężone źrenice
• brak apetytu
• krople krwi na rękawach
• katar
• niemiły zapach w pomieszczeniu

Na co należy zwrócić uwagę

• igły, strzykawki
• brązowe watki, kapsle, nakrętki, łyżki
• rurki do wdychania oparów
• naczynia pokryte brudnym nalotem
• osmalone sreberka
• torebki z brunatnawym proszkiem
• słoma makowa

 

Nazwy slangowe

• heroina: hera, hercia, helena, proszek, kompot (tzw. polska heroina)
• brown sugar: brąz, brałn

 

Szczególne zagrożenia i niebezpieczeństwa

• Przedawkowanie
  • depresja oddechowa
  • sinica (najpierw sinienie ust i opuszków palców)
  • krańcowa senność
  • wiotczenie mięśni szkieletowych – nienaturalne rozluźnienie
  • zimna, wilgotna i lepka skóra
  • zwolniona akcja serca i niskie ciśnienie krwi
  • śpiączka i zgon – powodem śmierci jest ostra niewydolność oddechowa
• W przypadku przedawkowania najważniejsze jest podtrzymanie oddechu (sztuczne oddychanie) oraz wezwanie karetki pogotowia.
• Ryzyko transmisji chorób zakaźnych (szczególnie HIV/AIDS i wirusowego zapalenia wątroby) w związku z iniekcyjną drogą przyjmowania.
• Intesywność uzależnienia, szczególnie w przypadku heroiny, bardziej niż w przypadku jakiegokolwiek innego narkotyku prowadzi do całkowitego podporządkowania życia nałogowi i jego podtrzymania. Skutki takiego stanu odczuwane są wyraźnie w każdej dziedzinie życia osoby uzależnionej.
• Opiaty obniżając napięcie emocjonalne sprawiają, że osoby przyjmujce je nie czują dyskomfortu swojej, pogarszającej się sytuacji.